Όταν άκουγα για εθελοντές δασοπυροσβέστες η εικόνα που ερχόταν στο μυαλό μου ήταν πάντα πολύ κλισέ: άντρες με μεγάλη διάπλαση. Με μεγάλη μου έκπληξη άκουσα όμως το συνάδελφό μου τον Ηλία, να αναφέρει ότι στο Καπανδρίτι η πρόεδρος της ομάδας ΕθεΚαΠ, είναι γυναίκα, η Λυδία. Όταν τη συνάντησα από κοντά, η έκπληξή μου ήταν ακόμα μεγαλύτερη. Η Λυδία είναι μια νέα γυναίκα που εδώ και 7 χρόνια είναι ενεργό μέρος της προσπάθειας δασοπυρόσβεσης στο Καπανδρίτι. Η συνάντηση έγινε στα γραφεία της ομάδας, μαζί με τη Σμαράγδα και τον Κώστα, επίσης εθελοντές, και μιλήσαμε για το ρόλο των γυναικών στη δασοπυρόσβεση, για τη σημασία των ομάδων, αλλά και το τι παρακινεί έναν πολίτη να ξεπεράσει τους φόβους του και να συμμετέχει.
Η ομάδα στεγάζεται στο ισόγειο ενός κτιρίου στο Καπανδρίτι, σε έναν πολύ περιποιημένο χώρο, που δείχνει ότι τα μέλη της είναι πάντα σε ετοιμότητα. Πρόκειται για μια νέα ομάδα μόλις πέντε ετών, που δημιουργήθηκε από την εσωτερική ανάγκη των μελών της να κινητοποιηθούν για να προστατέψουν το τόπο τους. Απαριθμεί 70 μέλη, εκ των οποίων τα μισά είναι εκεί με συνέπεια. Γιατί πηγαίνουν, αναρωτιέμαι, δεν προτιμούν να πάνε έξω να φάνε, να ξεκουραστούν, να δουν τους αγαπημένους τους; Μου απαντάνε χωρίς να χρειαστεί να ρωτήσω, “Η ομάδα είναι οικογένεια. Όλοι εμείς εδώ που μπορεί να μην συναντιόμασταν ποτέ υπό άλλες συνθήκες, γίναμε οικογένεια, και ερχόμαστε εδώ για να συναντηθούμε. Θέλουμε πολύ να έρθουμε.”
Και η Σμαράγδα και η Λυδία και ο Κώστας, επαναλαμβάνουν συνεχώς τη δύναμη και τη σημασία της ομάδας, των άλλων μελών, με ένα τρόπο που τον βρίσκω πολύ συγκινητικό. Όταν ξεκίνησαν την ομάδα ήταν 11 άτομα, άγνωστοι μεταξύ τους, με έναν κοινό σκοπό: να κάνουνε κάτι, να αλλάξουν τα πράγματα. Είχαν συμμετάσχει σαν πολίτες στις προσπάθειες δασοπυρόσβεσης, και τώρα ήταν η ώρα να το κάνουν οργανωμένα, να εκπαιδευτούν. Δεν είχαν φανταστεί σε καμία περίπτωση ότι λίγα χρόνια μετά, η ομάδα αυτή θα είχε γίνει ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια της ζωής τους. “Έχουμε σχέσεις ζωής αυτή τη στιγμή, μας έχουν ενώσει τα βιώματά μας. Εδώ είναι όλοι αδέρφια μας”. Σκέφτομαι πόσο σπάνια ακούμε τέτοια λόγια.
Οι αριθμοί μου κάνουν εντύπωση, από τα 70 μέλη της ομάδας, οι 22 είναι γυναίκες! Τονίζουν ότι ο ρόλος των γυναικών στην ομάδα τους είναι σημαντικός, και αυτό αποτυπώνεται και στο διοικητικό τους συμβούλιο που απαρτίζεται από δύο γυναίκες και τρεις άντρες. Πως έχει γίνει αυτό; Ήταν πάντα έτσι; Βλέπει η μια την άλλη και ακολουθεί το παράδειγμα, λέει η Σμαράγδα, αλλά έχει αλλάξει και συνολικά η νοοτροπία, η γυναίκα διεκδικεί αλλιώς τη θέση της στην κοινωνία, πιστεύει στον εαυτό της, οπότε πολλές ομάδες πλέον είναι πιο φιλικές προς τις γυναίκες, έχουν αποδεχτεί τη δύναμή τους σωματικά, πνευματικά, και ψυχολογικά. Επίσης τα μεικτά πληρώματα είναι πάντα τα πιο αποτελεσματικά, καθώς τα δύο φύλα φέρουν τα δικά τους ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που αλληλοσυμπληρώνονται. Μπορεί οι άντρες να υπερτερούν στη σωματική δύναμη και την αντοχή, αλλά στην οργάνωση, την προετοιμασία, την ψυχραιμία και την καθαρότητα της σκέψης, οι γυναίκες τα πηγαίνουν συνήθως καλύτερα. Η σημασία των μεικτών πληρωμάτων είναι το πρώτο πράγμα που τονίζει και ο Κώστας, ο επιχειρησιακός συντονιστής και ένα από τα πρώτα μέλη της ομάδας. Πώς αισθάνεσαι που υπάρχουν γυναίκες στην ομάδα, τον ρωτάω. Πολύ καλά, και ασφαλής, πιο ασφαλής, μου απαντάει.
Η Λυδία αναφέρει ότι πιστεύει στη δύναμη της γυναίκας. Πιστεύει ότι οι γυναίκες έχουν μια πιο σφαιρική εικόνα των πραγμάτων, μια προνοητικότητα και προστατευτικότητα που προέρχεται από τη φύση τους. Πολλές φορές την αποκαλούν η μαμά της ομάδας, γιατί τους φροντίζει και τους υπενθυμίζει τι να πάρουν μαζί τους. “Οι άντρες είναι εκτελεστές, είναι από τη φύση τους κυνηγοί, και είναι ακριβώς αυτός ο διαφορετικός τρόπος σκέψης των δύο φύλων, που σε συνδυασμό σώζει ζωές. Χρειάζονται φυσικά ακόμα πολλά βήματα να γίνουν για να θεωρούνται οι γυναίκες ίσες με τους άντρες, και για να τους αναγνωρίζονται τα δικά τους ξεχωριστά χαρακτηριστικά. Στο συντονιστικό τοπικό όργανο που γίνεται στο Δήμο μας, είμαι η μόνη γυναίκα, όχι η μόνη μάχιμη γυναίκα ή η μόνη εθελόντρια πυροσβέστρια, είμαι η μόνη γυναίκα γενικά, ετών πλέον 31. Όταν ξεκίνησα ήμουν 24, οπότε ήταν διπλό το κοινωνικό πρόβλημα που δυσκόλευε την αποδοχή μου: η ηλικία και το φύλο μου. Αναρωτιέμαι φυσικά καμιά φορά, αν έχω όντως θέση στο όργανο αυτό του Δήμου, και θυμάμαι μετά τους ανθρώπους που με επέλεξαν για να έχω θέση εκεί, και εκεί τελειώνει η όποια αμφισβήτηση. Οπότε ακόμα και όταν τελειώνει η δική μου δύναμη, η προσωπική, έρχεται η δύναμη της ομάδας και με τροφοδοτεί.”
Τους προβοκάρω ρωτώντας τους αν τους θυμώνει που κανονικά είναι ευθύνη τους κράτους η δασοπυρόσβεση. Υπάρχουν δύο τρόποι να αντιδράσεις σε αυτό, λέει ο Κώστας, είτε να σηκώσεις τα χέρια και να περιμένεις, να βρίσεις τη τηλεόραση, να αλλάξεις κανάλι, να γράψεις στο facebook, είτε να συμμετέχεις ουσιαστικά, να κάνεις κάτι για αυτό. Και επειδή είναι και άλλοι που θέλουν να κάνουν κάτι, νιώθεις λιγότερο μόνος. Αυτή η ερώτηση έχει και άλλη μία απάντηση, συμπληρώνει η Λυδία. “Τελικά ποιος είναι το κράτος; Γιατί εγώ νομίζω ότι εμείς είμαστε το κράτος. Εμείς που καθόμαστε τώρα σε αυτό το τραπέζι είμαστε το κράτος. Γιατί είμαστε εμείς που ψηφίζουμε, είμαστε εμείς που συμμετέχουμε, είμαστε εμείς που αποτελούμε την κοινωνία. Είμαστε εμείς που συνεργαζόμαστε με το διπλανό μας ή και όχι. Αν σκεφτεί κανείς τι δύναμη έχει αυτό, θα καταλάβει ότι δεν μπορεί κανένας να φέρει καμία αλλαγή μόνος του. Ο καθένας επιλέγει το πως θα ζήσει και πως θα συμμετέχει στην κοινωνία, δεν υπάρχει δικαιολογία σε αυτό είτε είσαι άντρας, είτε είσαι γυναίκα. Είσαι απογοητευμένος; Ναι και εγώ είμαι απογοητευμένη, κάνε κάτι για αυτό!”.
Τα τελευταία χρόνια λόγω των αυξανόμενων πυρκαγιών στη χώρα μας, έχει αλλάξει η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας, και όλο και περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να συμμετέχουν στις ομάδες δασοπυρόσβεσης. Κάτι που επιβεβαιώνεται και μπροστά στα μάτια μου, όταν η συζήτησή μας διακόπηκε από τον Δημήτρη, ένα νέο μέλος που ήρθε να γραφτεί στη ομάδα! Τον ρώτησα γιατί θέλει να γραφτεί, μου απάντησε ότι έτσι και αλλιώς φέτος συμμετείχε στο σβήσιμο των πυρκαγιών, αλλά θέλει να το κάνει τώρα πιο οργανωμένα.
Είναι ένα δυναμικό περιβάλλον, παραδέχονται όλοι ομόφωνα. Και δύσκολο. Ο ρόλος τους είναι σημαντικός και απαιτητικός. Στο πεδίο, συνεργάζονται με το πυροσβεστικό σώμα, προσέχουν ο ένας τον άλλον, φροντίζουν για την ασφάλειά τους. Ξέρουν την περιοχή καλά, αλλά οι συνθήκες της κλιματικής κρίσης κάθε χρόνο αλλάζουν τα δεδομένα. Με την εμπειρία τους στο πεδίο να μετρά πλέον αρκετά χρόνια, η εκπαίδευση είναι αυτή που θεωρούν ότι είναι περισσότερο σημαντική. Όλα αλλάζουν και όλα εξελίσσονται, και έχοντας πλέον να αντιμετωπίσουν πυρκαγιές μεγάλης έντασης, δεν μπορούν να το κάνουν παρά μόνο με συνεχή εκπαίδευση.
Και δεν φοβάστε; ρωτάω. Αν κάποιος δεν αισθάνεται φόβο, δεν θα γυρίσει, λέει η Λυδία. Όποιος δεν αισθάνεται φόβο, φέρνει τον άλλον σε κίνδυνο, συμπληρώνει ο Κώστας. “Φόβος υπάρχει σε όλους. Ο σκοπός είναι πόσο μπορείς να τον εκμεταλλευτείς σωστά. Να τα έχεις καλά με τον φόβο σου. Το πιο σημαντικό από όλα είναι να χτιστεί εμπιστοσύνη. Για αυτό και στα νέα μέλη, λέμε πρώτα να περάσουν κάποιο χρόνο εδώ να γνωριστούμε. Πως θα μπορέσουμε αλλιώς να επιχειρήσουμε μαζί στη φωτιά; Πώς θα ξέρεις αλλιώς τι είναι ο άλλος, τι χαρακτήρα έχει, αν θα τον πιάνει πανικός.”
Και η ελπίδα; Που την βρίσκουν την ελπίδα, τη δύναμη; Τι είναι αυτό που τους σηκώνει το πρωί από το κρεβάτι; Οι άλλοι, λέει οι Σμαράγδα, υπάρχουν και άλλοι γύρω μας που νιώθουν το ίδιο με εμάς, και ξέρω ότι θα τους βρω όλους εδώ. Γιατί υπάρχει μια δύναμη εδώ, συμπληρώνει η Λυδία, οπότε ακόμα και όταν τελειώνει η δική σου ατομική δύναμη, θα έρθεις εδώ και θα ανατροφοδοτηθεί η δύναμή σου από τον περίγυρό σου. Εγώ όταν χάνω την ελπίδα μου, φοράω τη φόρμα την παλιά, την πρώτη μας, λέει ο Κώστας, για να θυμάμαι πως ξεκινήσαμε και που φτάσαμε.
Της Βίκυς Σταύρακα, υπεύθυνη σχέσεων με υποστηρικτές, WWF Ελλάς
*Το WWF από το 2022 υποστηρίζει με εξοπλισμό και εκπαίδευση εθελοντικές ομάδες δασοπυρόσβεσης που δρουν σε όλη τη χώρα. Η επιλογή των ομάδων γίνεται μέσω μιας πολύ συγκεκριμένης μεθοδολογίας που περιλαμβάνει ερωτηματολόγια, προσωπικές συνεντεύξεις, αλλά και επιτόπιες επισκέψεις, ώστε να αποτυπωθούν οι ανάγκες και οι ιδιαιτερότητες της κάθε ομάδας, καθώς και της περιοχής στην οποία δρουν, και να δημιουργηθεί με αυτόν τον τρόπο, ένα εξατομικευμένο και ακριβές πλάνο ενίσχυσης.
