Γιατί αναρτούμε φωτογραφίες στο Instagram; Ίσως ο λόγος δεν είναι αυτός που νομίζεις. Το πείραμα του Skinner και όσα υποστηρίζουν οι ειδικοί.
Βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου η χρήση των social media αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας, με το Instagram να κατέχει μια σημαντική θέση στις προτιμήσεις των ανθρώπων.
Εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως μοιράζονται φωτογραφίες καθημερινά, καταγράφοντας στιγμές από τη ζωή τους, δημιουργώντας εντυπωσιακά ή λιγότερο εντυπωσιακά προφίλ.
Όμως, η αλήθεια πίσω από αυτή την πρακτική δεν είναι τόσο απλή όσο φαίνεται. Στην πραγματικότητα, οι λόγοι που μας ωθούν να ανεβάζουμε φωτογραφίες στο Instagram είναι βαθύτεροι.
Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί δημοσιεύουμε συνεχώς φωτογραφίες και stories, ενώ -αν το δούμε ρεαλιστικά-, όλο αυτό δεν έχει κανένα απολύτως νόημα;
Πολλοί το παρουσιάζουν ως εθισμό, αλλά τι είναι αυτό που τελικά μας παρακινεί να τραβήξουμε φωτογραφία τον καφέ, το brunch ή τον εαυτό μας, και να τα ανεβάσουμε στα social media, αντί απλώς να απολαύσουμε τη στιγμή;
Μήπως είμαστε σαν τους ποντικούς του Skinner;
Στο πείραμά του, ο Αμερικανός ψυχολόγος, συμπεριφοριστής, συγγραφέας, εφευρέτης, και κοινωνικός φιλόσοφος B. F. Skinner (20 Μαρτίου 1904-18 Αυγούστου 1990), τοποθέτησε έναν αρουραίο σε ένα κουτί.
Εξερευνώντας το κουτί, ο αρουραίος ανακάλυψε έναν μοχλό που με το πάτημά του, έπεφτε τροφή, με αποτέλεσμα το τρωκτικό να μάθει και να πατάει όλο και πιο συχνά τον μοχλό, ώστε να ανταμειφθεί.
Και αυτή είναι και η μαγική λέξη: ανταμοιβή.
Με τον τρόπο αυτό, ο Skinner κατέληξε στη θεωρία της συντελεστικής εξαρτημένης μάθησης, σύμφωνα με την οποία μαθαίνουμε να κάνουμε μία πράξη, όταν τη συνδυάζουμε με μια ανταμοιβή.
Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, λοιπόν, φαίνεται να λειτουργεί και η συμπεριφορά μας στα κοινωνικά μέσα,με τα likes και τα comments να αποτελούν την πολυπόθητη επιβράβευσή μας.
Άλλωστε, πρόσφατη έρευνα των Lindstrom και Amodio έδειξε ότι οι χρήστες δημοσιεύουν περισσότερο, όσο αυξάνονται τα likes, αλλά και το αντίστροφο. Με τον τρόπο αυτό, εμφανίζεται συσχέτιση με τη θεωρία της ενισχυτικής μάθησης, αλλά και με τους ποντικούς του Skinner, δείχνοντας πως τελικά δεν είμαστε τόσο εθισμένοι στο ανέβασμα, όσο στα likes.
Οι ερευνητές, για να επιβεβαιώσουν τα ευρήματά τους, δημιούργησαν μία πλατφόρμα τύπου Instagram, όπου οι συμμετέχοντες μπορούσαν να ανεβάζουν αστείες φωτογραφίες και να λαμβάνουν feedback. Επιβεβαιώνοντας τα προηγούμενα, αλλά και τη θεωρία, οι χρήστες έτειναν να ανεβάζουν περισσότερο υλικό, αν λάμβαναν και αυξημένο αριθμό likes.
Ακόμη, η ερευνητική ομάδα ανέλυσε περισσότερες από ένα εκατομμύριο δημοσιεύσεις από περισσότερους από 4.000 χρήστες στο Instagram και τρία διαδικτυακά φόρουμ (για την ανδρική μόδα, τη γυναικεία μόδα και την κηπουρική).
«Είδαμε ότι οι άνθρωποι διαδίδουν τις αναρτήσεις τους με τέτοιο τρόπο ώστε ο αριθμός των likes που λαμβάνουν κατά μέσο όρο να μεγιστοποιείται. Δημοσιεύουν πιο συχνά αφού λάβουν μεγάλο αριθμό likes και λιγότερο συχνά όταν λαμβάνουν λιγότερα likes», λέει η Lindström.
Οι συγγραφείς χρησιμοποίησαν υπολογιστικά μοντέλα για να δείξουν ότι αυτό το μοτίβο συμμορφώνεται στενά με γνωστούς μηχανισμούς μάθησης ανταμοιβής, υποδηλώνοντας ότι η δέσμευση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθοδηγείται από παρόμοιες αρχές που οδηγούν τα ζώα, όπως οι αρουραίοι, να μεγιστοποιήσουν τις ανταμοιβές τροφής τους σε ένα Skinner Box.
Γιατί ανεβάζουμε φωτογραφίες στο Instagram;
Το επιστημονικό άρθρο του Soo-Hyun Jun, με τίτλο “Why Do People Post Photos on Instagram” (2022), εξετάζει τους λόγους πίσω από τη συνήθεια των ανθρώπων να ανεβάζουν φωτογραφίες στο Instagram.
Μερικοί από τους κύριους λόγους περιλαμβάνουν:
1. Κοινωνική Προβολή και Αναγνώριση: Οι χρήστες ανεβάζουν φωτογραφίες για να δείξουν τον εαυτό τους, τη ζωή τους και τις δραστηριότητές τους σε φίλους, οικογένεια και την ευρύτερη κοινότητα. Αυτό συχνά συνδέεται με την ανάγκη για επιβεβαίωση και θετική ανταπόκριση από τους άλλους.
2. Αυτοπροβολή και Προσωπική Ταυτότητα: Το Instagram λειτουργεί ως μέσο για την αυτοπροβολή, επιτρέποντας στους χρήστες να δείξουν το στυλ, τα ενδιαφέροντα και την προσωπική τους εξέλιξη, μέσα από τις φωτογραφίες τους.
3. Αλληλεπίδραση και Κοινωνική Δικτύωση: Το Instagram αποτελεί μια πλατφόρμα για αλληλεπίδραση και επικοινωνία, ενθαρρύνοντας τους χρήστες να συνδεθούν με άλλους ανθρώπους, που έχουν κοινά ενδιαφέροντα και με αυτό τον τρόπο επιθυμούν να ενισχύσουν τις κοινωνικές τους σχέσεις.
4. Δημιουργικότητα και Έκφραση: Η πλατφόρμα επιτρέπει στους χρήστες να εκφραστούν δημιουργικά μέσω της φωτογραφίας και να μοιραστούν την τέχνη ή τις ιδέες τους με τους άλλους ανθρώπους.
Γιατί βλέπουμε ξανά και ξανά τα story μας;
Ας το παραδεχτούμε, όλοι παρακολουθούμε τις ιστορίες μας στο Instagram πολύ περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον. Άλλωστε, οι ιστορίες που αναρτούμε στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν μια προέκταση του εαυτού μας και μια ευκαιρία να δημιουργούμε και να διατηρούμε την ταυτότητά μας στον ψηφιακό κόσμο.
Η θεωρία του “looking-glass self” υποστηρίζει ότι το να βλέπουμε τις δικές μας ιστορίες μας δίνει μια αίσθηση ελέγχου και αυτοσυνειδησίας.
Η τάση να βλέπουμε ξανά και ξανά τις δικές μας ιστορίες αντανακλά τις κοινωνικές δυναμικές που επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας στα social media.
Σε ένα περιβάλλον στο οποίο η προβολή και η κοινωνική αναγνώριση έχουν σημασία, οι ιστορίες λειτουργούν ως ένα μέσο επίδειξης της ζωής και των επιτευγμάτων μας, παρέχοντάς μας την αναγκαία ικανοποίηση και επιβράβευση που αναζητούμε.
Σύμφωνα με την Dr. Allison Forti, επίκουρη καθηγήτρια συμβουλευτικής στο Wake Forest University, η τάση να παρακολουθούμε το δικό μας περιεχόμενο στα social media μπορεί εν μέρει να εξηγηθεί από μια έννοια της ψυχολογίας που ονομάζεται “looking-glass self”, η οποία υποστηρίζει ότι η αίσθηση του εαυτού μας εξαρτάται εν μέρει στο πώς νιώθουμε σχετικά με την εικόνα που μπορεί να έχουν σχηματίσει οι άλλοι για εμάς.
“Για την επανειλημμένη προβολή των ιστοριών μας στο Instagram, είναι πιθανό οι άνθρωποι να βλέπουν πώς φαίνονται και τι είπαν ή έκαναν για να ενημερώσουν την ταυτότητά τους”, αναφέρει η ειδικός.
“Για παράδειγμα, αν παρακολουθήσουν μια ιστορία όπου κρίνουν ότι φαίνονται καλά, είναι αστείοι ή σκεπτόμενοι και οι άλλοι πιθανώς θα τους βαθμολογούσαν θετικά, μπορεί να βλέπουν επανειλημμένα αυτήν την ιστορία για να ενισχύσουν μια θετική πτυχή της ταυτότητάς τους στην οποία έχουν αξία και οι άλλοι άνθρωποι τους αποδέχονται”, συνεχίζει.
