Kαι την ανάγκη κατάρτισης λεπτομερούς σχεδίου για την σταδιακή κατάργησή τους
Οι οργανώσεις τονίσαμε ότι οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων βλάπτουν τους ανθρώπους και τον πλανήτη και δημιουργούν βαθιές στρεβλώσεις στην αγορά και τον ανταγωνισμό και βεβαίως εμποδίζουν την επίτευξη του στόχου 1,5℃. Προκειμένου η μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα να στεφθεί με επιτυχία και με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης είναι απαραίτητος ο επανασχεδιασμός της ενεργειακής αγοράς και η εξάλειψη της προνομιακής μεταχείρισης με την οποία αντιμετωπίζεται η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων εδώ και δεκαετίες.
Η άμεση και έμμεση οικονομική στήριξη των τελευταίων υπό ευνοϊκούς όρους, όχι μόνο αποτελεί εμπόδιο για μια ισχυρή επενδυτική στροφή στις καθαρές τεχνολογίες, αλλά συμβάλλει και στην επιδείνωση της ανθρώπινης υγείας και την κλιματική κρίση, στερώντας ταυτόχρονα πολύτιμους πόρους από τον εθνικό κρατικό προϋπολογισμό. Οι επιδοτήσεις σε ορυκτά καύσιμα χαρακτηρίζονται ως περιβαλλοντικά επιβλαβείς, τόσο από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) όσο και από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι διεθνείς πιέσεις για σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων είναι πολλαπλές και γνωστές ήδη από το 2009 στην ΕΕ και όλα τα κράτη μέλη της. Μάλιστα, βάσει του κανονισμού διακυβέρνησης 2018/1999 της ΕΕ, το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) πρέπει να περιλαμβάνει λεπτομερή κατάλογο των ενεργειακών επιδοτήσεων, συμπεριλαμβανομένων των ορυκτών καυσίμων, και να περιγράφει τις πολιτικές, τα μέτρα και το χρονοδιάγραμμα για τη σταδιακή κατάργησή τους. Επιπλέον, μια από τις βασικές συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην αξιολόγηση του προσχεδίου ΕΣΕΚ, που κατατέθηκε από τη χώρα μας τον Οκτώβριο 2023, αφορούσε στην έλλειψη πληροφοριών σχετικά με το πώς και πότε θα καταργηθούν σταδιακά οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων δεδομένου του υψηλού μεριδίου τους στις συνολικές ενεργειακές επιδοτήσεις.
Η μεταρρύθμιση του συστήματος κρατικών επιδοτήσεων είναι απαραίτητη τόσο για τη διόρθωση στρεβλώσεων στις αγορές και στον ανταγωνισμό, όσο ιδίως για ανακατεύθυνση των χρηματοδοτήσεων προς τομείς που πραγματικά προσφέρουν οφέλη στην προστασία του περιβάλλοντος και στο κοινωνικό σύνολο. Στη χώρα μας όμως, μέχρι σήμερα οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων παραμένουν εξαιρετικά υψηλές.
Όπως έχει εκτιμήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην έκθεσή της για την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης 2023, η Ελλάδα κατά το έτος 2022 δαπάνησε 2,6 δισεκ. ευρώ σε επιδοτήσεις για ορυκτά καύσιμα και 600 εκατ. ευρώ σε ενισχύσεις για την ανάπτυξη των ΑΠΕ. Μάλιστα, για το 2022 οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων ήταν εμφανώς αυξημένες σε σχέση με το 2015 και το 2019 με βάση τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων δημιουργούν στρεβλή εικόνα για το αληθινό κόστος ενέργειας συμβάλλοντας έτσι στη συντήρηση μύθων όπως ο “φθηνός λιγνίτης” και το “φθηνό αέριο”, οδηγούν σε υπερ-εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, υπονομεύουν την πρόσβαση των ασθενέστερων κοινωνικά ομάδων σε φθηνή καθαρή ενέργεια, βλάπτουν την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας καθαρής τεχνολογίας και υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα μηχανισμών όπως το σύστημα εμπορίας ρύπων. Και ενώ οι άμεσες επιδοτήσεις είναι κατανοητές σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όπως η πρόσφατη κρίση ορυκτού αερίου, η παροχή άμεσης και έμμεσης οικονομικής στήριξης στα ορυκτά καύσιμα θα πρέπει να καταργηθεί σταδιακά και να αντικατασταθεί με μέτρα που επιφέρουν μακροπρόθεσμες μειώσεις στο κόστος ενέργειας των νοικοκυριών και στη χρήση ορυκτών καυσίμων. Ενδεικτικές προτεραιότητες θα πρέπει να αποτελούν οι ενεργειακές αναβαθμίσεις κτιρίων για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, ο εξηλεκτρισμός των μεταφορών και η ανάπτυξη του δικτύου μεταφοράς, διανομής και αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, οι δύο οργανώσεις ζητήσαμε στο τελικό κείμενο του ΕΣΕΚ να ενσωματωθεί ένας σαφής απολογισμός των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων που θα συνοδεύεται από ένα επεξεργασμένο σχέδιο για τη σταδιακή κατάργησή τους.
Δείτε όλη την επιστολή των οργανώσεων.
