Οι άνθρωποι παράγουμε περισσότερα απορρίμματα απ’ όσα μπορεί να αντέξει ο πλανήτης. Όταν δεν ανακυκλώνονται, καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής, ρυπαίνοντας τον αέρα, μολύνοντας τα ύδατα και το έδαφος, και επιτείνοντας την κλιματική κρίση, που αν και επηρεάζεται πλέον από αμέτρητους παράγοντες, ορισμένοι αναμφίβολα χρήζουν μεγαλύτερης προσοχής.
Από την αποψίλωση των δασών και την απώλεια της βιοποικιλότητας μέχρι το food waste και το fast fashion, αυτά είναι μερικά από τα σημερινά μεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήματα που κάνουν (και) εν έτει 2024 την ανάγκη για δράση πιο επιτακτική από ποτέ.
Η υπερθέρμανση του πλανήτη από τα ορυκτά καύσιμα
Το 2024 ήταν το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί στην ιστορία, ενώ ταυτόχρονα τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα (CO2) ήταν πιο υψηλά από ποτέ. Σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (NOAA), όλο αυτό είναι «άμεσο αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας» που προκαλείται κυρίως από την καύση ορυκτών καυσίμων για τις μεταφορές και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και προκαλεί, με τη σειρά του, καταστροφικά φαινόμενα σε όλο τον κόσμο.
Το ανησυχητικό, ωστόσο, είναι πως ακόμα και αν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σταματούσαν αμέσως, η θερμοκρασία παγκοσμίως θα συνέχιζε να αυξάνεται τα επόμενα χρόνια. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο είναι απαραίτητο να τις μειώσουμε δραστικά, επενδύοντας σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και καταργώντας τα ορυκτά καύσιμα το συντομότερο δυνατό.
Food waste
Το 1/3 των τροφίμων που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση –περίπου 1,3 δισ. τόνοι– σπαταλιέται ή χάνεται, ενώ είναι αρκετό για να τραφούν τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι! Το food waste, όπως ονομάζεται, ευθύνεται επίσης για το 1/4 περίπου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ετησίως. Για να γίνει καλύτερα κατανοητό, σκεφτείτε πως σε επίπεδο χώρας θα αποτελούσε τον τρίτο μεγαλύτερο εκπομπό αερίων του θερμοκηπίου μετά την Κίνα και τις ΗΠΑ.
Το ακόμα πιο αποκαρδιωτικό είναι, όμως, πως μια τεράστια ποσότητα τροφίμων πετιέται για καθαρά αισθητικούς λόγους. Ενδεικτικά, μόνο στις ΗΠΑ, ο λόγος που πάνω από το 50% των προϊόντων που πετιούνται καταλήγει στα σκουπίδια είναι επειδή θεωρούνται «πολύ άσχημα» για να πωληθούν στους καταναλωτές, κάτι που αντιστοιχεί σε περίπου 60 εκατομμύρια τόνους φρούτων και λαχανικών.
Απώλεια βιοποικιλότητας
Η ανθρωπότητα χρησιμοποιεί περισσότερους πόρους απ’ όσους μπορεί να αναπληρώσει με φυσικό τρόπο. Σύμφωνα με έκθεση του WWF (2020), ο πληθυσμός θηλαστικών, ψαριών, πτηνών, ερπετών και αμφίβιων έχει μειωθεί κατά μέσο όρο 68% την περίοδο μεταξύ 1970 και 2016, με την τεράστια αυτή απώλεια της βιοποικιλότητας να αποδίδεται σε διάφορους παράγοντες, αλλά κυρίως στη μετατροπή οικοτόπων, όπως δάση και λιβάδια, σε γεωργικά συστήματα. Ήδη περισσότερα από 500 είδη χερσαίων ζώων βρίσκονται στα πρόθυρα της εξαφάνισης, και υπάρχει πιθανότητα να χαθούν μέσα σε είκοσι χρόνια. Οι επιστήμονες λένε ότι χωρίς την καταστροφική επέμβαση του ανθρώπου, θα χρειάζονταν χρόνια για να επιτευχθεί αυτός ο ρυθμός απώλειας.
Ρύπανση από τα πλαστικά
Το 1950, ο κόσμος παρήγε πάνω από δύο εκατομμύρια τόνους πλαστικού ετησίως. Μέχρι το 2015, η ετήσια αυτή παραγωγή εκτοξεύτηκε στα 419 εκατομμύρια τόνους. Έκθεση του επιστημονικού περιοδικού «Nature» αναφέρει ότι σήμερα περίπου 14 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού καταλήγουν στους ωκεανούς κάθε χρόνο, βλάπτοντας τα ενδιαιτήματα άγριας ζωής και τα ζώα που ζουν σε αυτά. Αν δεν ληφθούν μέτρα, η ποσότητα αυτή θα έχει αυξηθεί σε 29 εκατομμύρια τόνους ετησίως μέχρι το 2040, ενώ, αν συμπεριλάβουμε και τα μικροπλαστικά, αθροιστικά στους ωκεανούς θα μπορούσε να φτάσει τους 600 εκατομμύρια τόνους.
Σοκαριστικό είναι επίσης το γεγονός ότι το «National Geographic» διαπίστωσε πως το 91% του συνόλου του πλαστικού που έχει κατασκευαστεί δεν ανακυκλώνεται. Σε αυτό ας συνυπολογίσουμε και το γεγονός πως χρειάζεται περίπου 400 χρόνια για να αποσυντεθεί.
Fast fashion
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, η βιομηχανία της μόδας ευθύνεται για σχεδόν το 20% των παγκόσμιων υγρών αποβλήτων –λόγω της βαφής των υφασμάτων– και για το 10% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, παράγοντας περισσότερο απ’ ό,τι ο τομέας των αερομεταφορών και της ναυτιλίας μαζί.
Την ίδια στιγμή, τα πιο πολλά ρούχα και υφάσματα, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι μη βιοδιασπώμενα, καταλήγουν σε χωματερές, ενώ τα μικροπλαστικά από υλικά όπως ο πολυεστέρας, το νάιλον, το πολυαμίδιο, το ακρυλικό και άλλα συνθετικά εισχωρούν στο έδαφος και σε κοντινές πηγές νερού. Επίσης, τεράστιες ποσότητες υφασμάτων πετιούνται σε λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές, όπως η έρημος Ατακάμα της Χιλής, όπου καταλήγουν τουλάχιστον 39.000 τόνοι υφασμάτινων αποβλήτων απ’ όλο τον κόσμο.
Υπεραλίευση
Πάνω από τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν τα ψάρια ως κύρια πηγή πρωτεΐνης. Η υπεραλίευση όμως είναι επιζήμια για το περιβάλλον, προκαλώντας αύξηση των φυκιών στο νερό, καταστροφή των αλιευτικών κοινοτήτων, ρύπανση των ωκεανών και εξαιρετικά υψηλά ποσοστά απώλειας της βιοποικιλότητας.
Αποψίλωση των δασών
Το δάσος, εκτός από το ότι δεσμεύει τον άνθρακα, βοηθά επίσης στην πρόληψη της διάβρωσης του εδάφους, επειδή οι ρίζες των δέντρων αποτρέπουν τις κατολισθήσεις. Μέχρι το 2030 ενδέχεται να έχει απομείνει στον πλανήτη μόλις το 10% των δασών, ενώ, αν δεν σταματήσει άμεσα η αποψίλωση, είναι εξίσου πιθανό να έχουν εξαφανιστεί όλα σε λιγότερο από εκατό χρόνια.
Ατμοσφαιρική ρύπανση
Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, κάθε χρόνο περίπου 4,2-7 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πεθαίνουν από την ατμοσφαιρική ρύπανση και 9 στους 10 αναπνέουν αέρα που περιέχει υψηλά επίπεδα ρύπων, ενώ, σύμφωνα με μελέτη του 2023, η ατμοσφαιρική ρύπανση στη Νότια Ασία, μία από τις πιο μολυσμένες περιοχές στον κόσμο, μειώνει το προσδόκιμο ζωής κατά περίπου πέντε χρόνια. Στην Ευρώπη, πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος έδειξε ότι το 2021 πάνω από μισό εκατομμύριο άνθρωποι πέθαναν από προβλήματα υγείας που συνδέονται άμεσα με την έκθεση σε τοξικούς ρύπους.
Λιώσιμο των πάγων και άνοδος της στάθμης της θάλασσας
Λόγω της κλιματικής κρίσης η Αρκτική υπερθερμαίνεται με υπερδιπλάσιο ρυθμό απ’ οποιοδήποτε άλλο μέρος στον πλανήτη. Σήμερα, η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει δύο φορές πιο γρήγορα απ’ ό,τι στο μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα, εξαιτίας της αύξησης των θερμοκρασιών στη Γη. Στην Αρκτική, το στρώμα πάγου της Γροιλανδίας αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο για τη στάθμη της θάλασσας, που ανεβαίνει καθώς οι χερσαίοι πάγοι λιώνουν.
Γεωργία
Μια τεράστια έκταση γης είναι καλλιεργήσιμη παγκοσμίως και για την καλλιέργειά της καταναλώνεται μια εξίσου τεράστια ποσότητα γλυκού νερού, κι αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της λίστας. Την ίδια στιγμή, μελέτες έχουν δείξει ότι το παγκόσμιο σύστημα διατροφής ευθύνεται για το 1/3 όλων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούνται από τον άνθρωπο, εκ των οποίων το 30% προέρχεται από την κτηνοτροφία και την αλιεία. Επιστήμονες και περιβαλλοντολόγοι προειδοποιούν ότι πρέπει να επανεξετάσουμε το σημερινό μας σύστημα διατροφής, καθώς μια πιο vegan προσέγγιση θα μείωνε δραστικά το αποτύπωμα.
